Perspektywa gracza przemierzającego Ziemie Pomiędzy jest wyjątkowa. Czas stanął w miejscu ze zwieszoną głową. Nie ma co patrzeć w przyszłość, bo jej nie ma. Epoka smoków, bestii, gigantów – przeminęła, a półbogowie, którzy nastąpili po nich, wyniszczyli się nawzajem. Nie ma kto pchać kolei losu do przodu. Jedyne, co zostaje, to skupić się na przeszłości, poprzez materię odsłaniającą swe warstwy, również te pozornie nieistotne – w nich trzeba szukać oparcia i energii, by ruszyć świat z posad, choć w każdej piętrzą się ruiny. Taki sposób oglądu przeszłości i jego rewolucyjny wpływ na teraźniejszość to materializm historyczny Waltera Benjamina.

Materializm historyczny jest rozwinięciem materializmu dialektycznego Karola Marksa i Fryderyka Engelsa o aspekty społeczne. Materializm dialektyczny stanowi połączenie materializmu z dialektyką Georga Hegla. Materializm to przekonanie o obiektywnym, a więc niezależnym od człowieka, istnieniu zewnętrznego świata, którego podstawą jest materia. Na drugim biegunie teorii filozoficznych znajduje się idealizm. Jego skrajni zwolennicy twierdzą, że jedyne, co istnieje, to idee – w tym ludzkie postrzeganie zmysłowe – a materia to tylko kolejna idea. Według Marksa i Engelsa szczytowym osiągnięciem idealizmu była dialektyka Hegla – metoda wyjaśniająca idealistycznie pojmowany świat, zakładająca między innymi powstawanie nowych jakości poprzez znoszenie się przeciwieństw. Filozofowie zastosowali ją w swych materialistycznych teoriach, na przykład aby uwzględnić rozwój społeczeństw. Według materializmu to materialna realność wpływa na idee. Historycznie, a więc z perspektywy dziejów człowieka, tą realnością jest typ gospodarki wyznaczony przez sposób produkcji – to on determinuje organizację społeczeństwa. Kultura jako rzecz wtórna stanowi jedynie odbicie albo – według Benjamina – wyraz metod produkcji panujących w danej epoce. Benjamin w Pasażach – swym największym, ale nieukończonym dziele – badał kulturę społeczeństw wczesnego kapitalizmu, skupiając się na jej materialnych wytworach – produktach, budynkach, miastach i ich atrakcjach.

Perspektywa podobna do tej, którą ma gracz w Elden Ring, pojawia się w interpretacji akwareli Angelus Novus Paula Klee zaproponowanej przez Waltera Benjamina. Obraz przedstawia istotę, w której niemiecki filozof dostrzegł anioła historii: „wygląda tak, jak gdyby zamierzał się oddalić od czegoś, w czym zatopił spojrzenie. Ma szeroko rozwarte oczy, otwarte usta, rozpostarte skrzydła. Tak zapewne wygląda anioł historii. Oblicze zwrócił ku przeszłości. Tam, gdzie przed nami pojawia się łańcuch zdarzeń, on widzi jedną wieczną katastrofę, która nieprzerwanie mnoży piętrzące się ruiny i ciska mu je pod stopy. Chciałby się pewnie zatrzymać, zbudzić pomarłych i poskładać szczątki zaścielające pobojowisko. Lecz od raju wieje wicher, zaplątał mu się w skrzydłach, a tak jest potężny, że anioł nie potrafi ich złożyć. Wicher ten niepowstrzymanie gna go w przyszłość, do której zwrócony jest plecami, podczas gdy przed nim aż pod niebo wyrasta zwalisko ruin. To, co nazywamy postępem, to właśnie ten wicher”.

W NAJNOWSZEJ PRODUKCJI STUDIA FROM SOFTWARE TO GRACZ JEST ANIOŁEM HISTORII. Z SZEROKO OTWARTYMI OCZYMA WPATRUJE SIĘ W STOS RUIN Z RÓŻNYCH CZASÓW PIĘTRZĄCYCH SIĘ W ŚWIETLISTYM CIENIU OLBRZYMIEGO ZŁOTEGO DRZEWA. ZNAMIENNE JEDNAK JEST TO, ŻE – TAK JAK W TEORIACH BENJAMINA DOTYCZĄCYCH XIX-WIECZNEJ KULTURY – POD MASKĄ RZECZYWISTOŚCI, ZESZTYWNIAŁĄ W OSTATECZNYM GRYMASIE, KRYJE SIĘ ELEMENT TĘTNIĄCY ŻYCIEM, Z REWOLUCYJNYM POTENCJAŁEM ZDOLNYM WPŁYNĄĆ NA OBECNY CZAS – JEST NIM ZORGANIZOWANA PRZEZ KULTURĘ MATERIA.

Niemiecki filozof zajmował się odkrywaniem przeszłości, uwzględniając nawet jej marginalizowane części. Zgodnie z jego teorią poznawanie historii to nie abstrakcyjny ruch z teraz do wtedy, tylko pojawienie się wtedy w teraz – każdy moment teraźniejszości jest wyjątkową i niepowtarzalną okazją, by odkryć i pojąć na swoją unikatową modłę fragmenty przeszłości. Zdobyty w ten sposób wycinek czasu minionego wpływa na obecną chwilę, na szersze zrozumienie jej i zmodyfikowanie – w tym tkwi rewolucyjny ładunek tego, co było. Historia pisana jest przez zwycięzców – myśliciel przyglądał się między innymi temu, co jako nieistotne oni zamietli pod dywan. Benjamin poszukiwał przeszłych momentów i ich sensu poprzez materialne pozostałości i ogólnie pojmowane teksty kultury (slogany reklamowe, afisze, czasopisma, cytaty), które często trafiały na śmietnik historii.

Figura kolekcjonera, tak jak ją widział niemiecki interpretator kultury, pozwala zrozumieć wyjątkowość materialnych śladów przeszłości. Pasjonat poszukuje przedmiotów do swojej kolekcji. Gdy taki obiekt zostaje do niej dołączony, jego dotychczasowy sposób istnienia zostaje zawieszony – kolekcjoner umieszcza go w nowym kontekście, w zbiorze innych, podobnych mu elementów. Zbieracz posiada drobiazgową wiedzę na temat każdego składnika zbioru – zna zarówno ogólny sposób produkcji danego typu obiektów, ich użycia, reakcję społeczeństwa na nie, jak również indywidualne losy konkretnych przedmiotów. Poprzez ogrom informacji, jakie dany obiekt reprezentują w oczach kolekcjonera, staje się on świadectwem czasu minionego, obrazem przeszłego świata. Filozoficznie rzecz ujmując, element kolekcji zawiera w sobie cały dawny świat – jest monadą.

Pasaże Benjamina to dzieło unikatowe. Autor niczym kolekcjoner zgromadził w tej pracy filozoficznej elementy XIX wieku, którym oddał głos (każdy z nich ma charakter monadyczny) i zestawił ze sobą, by stały się świadectwem początków epoki kapitalizmu. Zastosował tu technikę montażu, czyli „wznoszenia wielkiej konstrukcji z najdrobniejszych powykrywanych wyraziście i czysto elementów budowlanych”. Swoje przemyślenia odsunął w cień – pojawiają się one rzadko, stanowiąc jedynie zaprawę murarską spajającą całą budowlę.

PRODUKCJE STUDIA FROM SOFTWARE ZNANE SĄ Z ZASTOSOWANIA W NICH ENVIRONMENTAL STORYTELLINGU – TECHNIKI PRZEKAZYWANIA INFORMACJI O ŚWIECIE GRY NIE POPRZEZ DIALOGI CZY PRZERYWNIKI FILMOWE, A PRZEZ OTOCZENIE, OPISY PRZEDMIOTÓW. JAK W MATERIALIZMIE – MATERIA MA W TYCH GRACH DUŻO DO WYRAŻENIA. UŻYWAJĄC METODOLOGII ZASTOSOWANEJ W PASAŻACH ODDAJĘ GŁOS MATERII Z ELDEN RING.

Poniższy fragment tekstu ma charakter wynajdowania figur tematycznych poruszanych w grze – głównie w opisach przedmiotów – i nadawania im realnego charakteru poprzez odniesienie do naszej niewirtualnej rzeczywistości. Celem tego eksperymentu jest między innymi zwiększenie wagi obiektów z digitalnego świata, a poprzez wielość i rozmiar tematów, do których odnosi wirtualna materia, zbliżenie do przedstawienia elementów cyfrowej kolekcji jako monad.

ROZTRZASKANIE

RUN WŁADCY „Runy kogoś, komu przeznaczone było stać się władcą, lecz po roztrzaskaniu Eldeńskiego Kręgu pozostało jedynie poczucie odległego obowiązku”.

ODŁAMEK LUDZKIEJ KOŚCI „Znajdowany podczas polowań na tych, którzy żyją w śmierci. Wyjątkowo kruchy, rozpada się przy najlżejszym dotyku”.

ZŁOTE NASIONO „Gdy roztrzaskano Eldeński Krąg, nasiona te spadły ze Złotego Drzewa i zostały rozsiane po różnych krainach, jakby samo życie wiedziało, że nadszedł jego koniec”.

Figura roztrzaskania, rozumianego jako dezintegracja rzeczywistości, pojawia się w historii ludzkości wielokrotnie. Przykładem takiego rozbicia może być kryzys nauki na przełomie XIX i XX wieku. Ówczesne odkrycia naukowe w fizyce i chemii dotyczące mikroświata podkopały zaufanie w naukę w ogóle, a w materializm w szczególności. Skoro zdefiniowane w naukowy sposób prawa przyrody okazały się prawdą niepełną, wybiórczą, działającą tylko niekiedy, to może są fałszem? Odpowiedź materializmu dialektycznego na to zagadnienie brzmiała w następujący sposób: nie znamy pełnego obrazu obiektywnej rzeczywistości, ale poprzez naukę zbliżamy się do niego.

Innym roztrzaskaniem naszej rzeczywistości był horror II wojny światowej. Podczas niej osiągnięcia racjonalizmu i kapitalizmu obróciły się przeciw ludzkości – w nazistowskich Niemczech powstał przemysł zabijania ludzi na masową skalę. Skoro rozum i jego zdobycze doprowadziły do koszmaru tej wojny, to może należy przestać im ufać? Po zakończeniu wojny na różne sposoby próbowano odreagować traumę i zdystansować się do racjonalizmu oraz jego osiągnięć. W sztuce rozwinął się antyracjonalny nurt – informel (czyli bezkształtność) – który z powodu poczucia braku sensu, nieufności wobec tradycji i rozumu starał się bazować na emocjach, subiektywnym doświadczeniu, improwizacji, geście.

ZSZYWANIE

WIELKI MIECZ GARGULCA „Podobnie jak u jego właścicieli, brakujące części wykonano z trupiego wosku. To zlepek czempionów”.

WIELKI MIECZ POZSZYWANEGO „Broń mściciela wypełniona oceanem żalu i gniewu. Ostatni czempion dawno nieistniejącego kraju zebrał kiedyś wszystkie miecze wojowników klanu, by prowadzić dalszą walkę”.

OSZPECONA DREWNIANA TARCZA „Niektórzy mówią, że to przekleństwo zszywania wywołuje tę chorobę”.

WIZERUNEK ZSZYWAŃCA „Słaby człowiek chciał zyskać moc poprzez groteskowy akt zszywania”.

Reakcją na roztrzaskanie bywają próby zszywania. Dezintegracja rzeczywistości XIX i XX wieku znajdowała wyraz w sztuce – w wielkiej awangardzie i neoawangardzie. Nowoczesność doprowadziła do zakwestionowania jedności i autonomii dzieła. Nowocześni artyści, przy tworzeniu skupiali się na: nowości – nowych środkach artystycznego przedstawiania; zastosowaniu przypadku (aleatoryzm) – metoda twórcza stosowana między innymi przez surrealistów i dadaistów; montażu. Montaż to artystyczna technika zszywania w całość rozbitej realności. Jest to sposób reagowania na czas, przestrzeń i wszystko, co w nich się dzieje. Przeszłość – również ta najnowsza, czyli dzień poprzedni – ratowana jest przed zanikiem przez pojawianie się w formie fragmentów wkomponowanych w dzieło: przedmiotów, dokumentów, wycinków z gazet, kawałków innych dzieł. Montaż jest łączeniem wyizolowanych części w nową całość. Taka praca ma strukturę alegoryczną – składowe wchodzą ze sobą w interakcję, komentując się nawzajem. Nabierają przy tym arbitralnie nowego znaczenia – co może być szczególnie przydatne w kryzysowej sytuacji utraty sensu podczas roztrzaskania. Przykładem zastosowania montażu są kolaże dadaisty Raoula Hausmanna, asamblaże Roberta Rauschenberga czy niektóre prace Salvadora Dali, jak chociażby „Atawizm zapadającego zmroku”.

SZOTEL PROSTACKIEJ GWARDII „Pospolitacy to niedocenieni stróże cuchnących, spalonych pobojowisk, do których nikt inny nie śmie się zbliżać, i zakazanych krain, na dobre zapomnianych przez resztę świata”.

Technika montażu to jeden ze sposobów stosowanych przez artystów i myślicieli w celu odzyskiwania zakazanych, zapomnianych krain. Przy zwiększającym się tempie życia, w którym nowinki tracą świeżość po zaledwie dniu, to archeolodzy dnia wczorajszego utrzymują wiedzę o tym co minione, uświadamiając, że historia dzieje się wciąż i ma wpływ na teraz.

MYŚLI I WIZJE ŚCIĘTEJ GŁOWY

ODŹWIERNY GOSTOC DEPCZĄCY GŁOWĘ MARTWEGO GODRICKA ZSZYWAŃCA (POKONANEGO PRZEZ GRACZA)„Ten szczur… Godrick zawsze patrzył na mnie z góry. Dzięki tobie dostał to, na co zasłużył… Teraz jestem wolny. Mogę robić, co mi się podoba…”.

„Myśli i wizje ściętej głowy” to obraz belgijskiego malarza Antoine’a Wiertza, którego namalowanie poprzedzał nietypowy eksperyment. Artysta, pozostając pod wrażeniem egzekucji przez gilotynę i pragnąc dowiedzieć się, co dzieje się w ściętej głowie, poddał się hipnozie, która jakoby umożliwiła mu przeniesienie własnej świadomości do umysłu skazańca. Według Wiertza po opadnięciu gilotyny głowa, mimo że znajduje się już w innym miejscu, nadal jest przekonana o swoim przytwierdzeniu do ciała, a rękoma próbuje zasłonić się przed spodziewanym ciosem, który według niej jeszcze nie nastąpił.

„Wydarzenie na moście Owl Creek” amerykańskiego pisarza Ambrose’a Bierce’a to zapis strumienia świadomości osoby poddawanej egzekucji przez powieszenie. Skazany ze sznurem uwiązanym wokół szyi zostaje zrzucony z mostu. Czas do chwili złamania karku przez pętlę niebywale wydłuża się w jego percepcji – niczym w onirycznej scenie z samochodem opadającym z mostu w Incepcji Christophera Nolana. W tym kilkusekundowym momencie więzień przeżywa wizję ucieczki, nocnej wędrówki przez las w kierunku domu, a wreszcie dotarcia do upragnionego azylu, w którym czeka jego żona z dziećmi.

WIZERUNEK ZSZYWAŃCA „Pewnego dnia razem powrócimy do naszego domu, skąpanego w promieniach złota”.

TOPÓR GODRICKA „Rozkazuję ci uklęknąć! Gdyż jam jest panem wszystkiego, co złote”.

Odcięta głowa Godricka, który dla osiągnięcia wielkości poważył się na bluźnierczy akt zszywania, przeżywa wizję swojego złotego triumfu, podczas gdy odźwierny depcze ją w błocie.

RZEKA

TARCZA ŻELAZKOWA Z NIEBIESKIM HERBEM „Herb przedstawia las i rzekę”.

Konstruktywizm to kierunek w sztuce powstały w Rosji w ramach wielkiej awangardy. Głównym jego założeniem była sztywna dyscyplina formalna ograniczająca możliwość wyrazu do prostych figur geometrycznych takich jak: prostokąt, koło, trójkąt, linia prosta. Herb z tarczy przywołuje konstruktywistyczne fotografie Andreasa Gursky’ego z serii Rhein, przedstawiające rzekę.

MATERIA

POZŁACANA WIELKA TARCZA „Czerwony odcień złotej powłoki symbolizuje pierwotną materię, która zmieniła się w Złote Drzewo. To kolor tęsknoty za domem”.

ŻWIR „Te kamienie o złożonej budowie występują w krainach niegdyś zamieszkanych przez smoki, są ponoć łuskami bestii”.

KAMIEŃ SANKTUARIUM „Rzadki kawałek kamienia znajdowany w pobliżu miejsc, gdzie z nieba spadły ruiny”.

KREW BESTII „Świeża krew bestii połyskująca złotem”.

KAMIEŃ KOWALSKI STAROŻYTNEGO SMOKA „Mówi się, że siedziba Starożytnego Władcy Smoków leży poza czasem. Ten kamień delikatnie wypacza czas, pozwalając na stworzenie broni zdolnej do zabicia boga”.

ŁZA LARWY „To w równej mierze substancja i żywy organizm”.

GRAWIGŁAZ „Odłamek skalny znaleziony w pobliżu meteorytu. Przepełnia go szczególnie ciężka energia magiczna”.

Według materializmu istnieje niezależna od człowieka rzeczywistość. Jednak realność ta nie jest bezpośrednio dostępna dla człowieka, jak twierdzą idealiści i z czym zgadzają się materialiści. Człowiek odbiera świat za pomocą zmysłów. Używając nomenklatury Immanuela Kanta, to, co odbieramy – ludzki obraz rzeczy, jej interpretacja – to fenomen. Przedmiot sam w sobie, czyli to, jaki jest obiektywnie – to noumen. Idealiści z braku bezpośredniości w odbiorze noumena, wnioskują, że on nie istnieje – nie ma świata poza umysłem. Sceptycy gnozeologiczni, jak Kant, twierdzą, że nie da się orzec, czy obiektywna rzeczywistość istnieje lub że zawsze pozostanie ona dla człowieka niedostępna. Zgodnie z przekonaniami materialistów droga do poznania noumena jest długa – nieskończona – ale możliwa do podjęcia. Sposobem jego poznawania jest praktyka i wyciąganie wniosków z sukcesów oraz niepowodzeń w obcowaniu z nim.

Jeden z twórców materializmu dialektycznego – Fryderyk Engels stwierdził, że w przyrodzie (obiektywnej, materialnej rzeczywistości) nie ma żadnych nieprzejednanych przeciwieństw, żadnych sztywnych linii granicznych i różnic. Jeżeli występują w przyrodzie przeciwieństwa i różnice, to ich sztywny i absolutny charakter wyłącznie my wnosimy do przyrody. Pogląd ten jest niepokojący. Co w materii pozostaje i jak wygląda obiektywna rzeczywistość, gdy zniesie się wszystkie różnice? Nic oprócz abstrakcyjnej substancji? Dopiero człowiek wydobywa z tego apeironu zróżnicowane obiekty? Brzmi jak idealizm.

Przedstawione zagadnienia to tylko fragment problemów, o których śpiewa chór głosów materii z Elden Ring. Na tym wątki się nie kończą, bo nie kończą się nigdy – finalnie każdy przedmiot w tej kolekcji zawiera w sobie cały świat tematów.

Bibliografia:

• Benjamin W., Pasaże, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015.
• Marks K., Kapitał, Hachette Polska.
• Lenin W., Materializm a empiriokrytycyzm, Hachette Polska.
• Kant I., Krytyka czystego rozumu, Hachette Polska.
• Bierce A., An Occurrence at Owl Creek Bridge, https://archive.org/details/PreviewOfAnOccurenceAtOwlCreek

‍